ในยุคที่เทคโนโลยีก้าวกระโดด การสื่อสารไร้พรมแดน และข้อมูลข่าวสารไหลเวียนอย่างรวดเร็ว มนุษย์กำลังเผชิญกับความท้าทายครั้งใหม่ในการตัดสินใจภายใต้แรงกดดันด้านเวลา

เป็นอีกหนึ่งข้อมูลที่น่าสนใจมาก ๆ จากเวที Ted Talks ในหัวข้อ How scammers rush you into poor choices โดย Zhuanghua Shi ศาสตราจารย์ในภาควิชาจิตวิทยา (GSN-LMU) และหัวหน้านักวิจัยที่ Multisensory Perception Lab ที่ LMU Munich

Zhuanghua ได้ยกตัวอย่างเรื่องราวของ Julia นักศึกษาสาวผู้ตกเป็นเหยื่อของการหลอกลวงทางออนไลน์ ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความเปราะบางของการตัดสินใจภายใต้ความเร่งด่วนของเวลา

เมื่อ Julia ได้รับอีเมลขอความช่วยเหลือที่เนื้อหาภายในอีเมลนั้นแฝงไปด้วยความรีบเร่ง เธอตอบกลับพร้อมให้เบอร์โทรศัพท์โดยทันที โดยไม่ทันได้ตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูล

เพียงหนึ่งชั่วโมงต่อมา ข้อความตอบกลับที่ร้องขอให้ซื้อบัตรของขวัญจากร้านสะดวกซื้อพร้อมลงท้ายด้วยชื่อของอาจารย์ ทำให้เธอตระหนักได้ว่านี่คือการหลอกลวง แต่ความเสียหายได้เกิดขึ้นแล้วเมื่อข้อมูลส่วนตัวของเธอตกไปอยู่ในมือของมิจฉาชีพ

ในแต่ละวัน มีผู้ตกเป็นเหยื่อการหลอกลวงทางออนไลน์นับพันราย โดยเฉพาะในช่วงที่สถานการณ์โรคระบาดบีบให้ผู้คนต้องพึ่งพาการทำธุรกรรมออนไลน์มากขึ้น มิจฉาชีพได้พัฒนารูปแบบการหลอกลวงให้ซับซ้อนและแยบยลยิ่งขึ้น พวกเขาใช้เทคนิคการสร้างความเร่งด่วนเพื่อบีบให้เหยื่อตัดสินใจอย่างรวดเร็วโดยขาดการไตร่ตรอง (ซึ่งในประเทศไทยก็เจอเคสแบบนี้มากมายเช่นเดียวกัน)

Zhuanghua กล่าวว่า การใช้คำที่กระตุ้นความรู้สึกเร่งด่วนเช่น “ด่วน” “ตอนนี้” “ทันที” ไม่ใช่เพียงคำธรรมดา แต่เป็นเครื่องมือทางจิตวิทยาที่ทรงพลัง เสมือนกับการกดปุ่มที่เชื่อมต่อกับวงจรความกลัวในสมองของมนุษย์ กระตุ้นให้เกิดการตอบสนองแบบอัตโนมัติโดยไม่ผ่านกระบวนการคิดวิเคราะห์

นักวิจัยด้านประสาทวิทยาได้ค้นพบว่า สมองของมนุษย์มีกลไกการตอบสนองต่อสัญญาณบ่งชี้เวลาที่ฝังรากลึกมาจากวิวัฒนาการ เมื่อบรรพบุรุษของเราต้องเผชิญกับภัยอันตราย การตอบสนองอย่างรวดเร็วคือกุญแจสำคัญของการอยู่รอด เปรียบเสมือนระบบเตือนภัยที่ถูกติดตั้งมาพร้อมกับการกำเนิดของมนุษยชาติ

ผลการวิจัยจาก Stanford University แสดงให้เห็นว่า เมื่อมนุษย์เห็นภาพที่แสดงผลในระยะเวลาสั้น สมองจะถูกกระตุ้นให้ตอบสนองเร็วขึ้นตามไปด้วย โดยการลดระยะเวลาการแสดงภาพลงเพียงเล็กน้อย สามารถทำให้เวลาในการตอบสนองลดลงได้ถึง 20% ปรากฏการณ์นี้สะท้อนให้เห็นถึงความสัมพันธ์อันลึกซึ้งระหว่างการรับรู้เวลากับพฤติกรรมการตอบสนองของมนุษย์

การตอบสนองแบบอัตโนมัตินี้เปรียบเสมือนการเต้นของหัวใจที่เร่งเร็วขึ้นเมื่อร่างกายรับรู้ถึงภาวะคุกคาม เป็นกลไกที่ช่วยให้มนุษย์รอดพ้นจากอันตรายมาตั้งแต่ยุคดึกดำบรรพ์ เหมือนฝูงนกที่บินหนีเมื่อได้ยินเสียงกิ่งไม้หัก หรือฝูงกวางที่วิ่งหนีเมื่อได้กลิ่นสิงโต แต่ในโลกยุคดิจิทัล กลไกนี้กลับกลายเป็นจุดอ่อนที่ถูกใช้ประโยชน์โดยผู้ไม่หวังดี

การศึกษาด้านพฤติกรรมศาสตร์พบว่า มนุษย์มีแนวโน้มที่จะตัดสินใจผิดพลาดมากขึ้นเมื่ออยู่ภายใต้แรงกดดันด้านเวลา โดยเฉพาะในสถานการณ์ที่ต้องประเมินความเสี่ยงหรือผลกระทบระยะยาว เช่นเดียวกับนักลงทุนที่ขายหุ้นทิ้งในช่วงตลาดผันผวนด้วยความตื่นตระหนก แทนที่จะพิจารณาข้อมูลอย่างรอบด้าน

ในโลกทุนนิยมยุคดิจิทัล ผู้คนมักถูกกระตุ้นด้วยการตลาดที่สร้างความเร่งด่วนแบบปลอม ๆ เช่น “ข้อเสนอจำกัดเวลา” หรือ “ด่วน รีบซื้อ” สิ่งเหล่านี้กระตุ้นความกลัวที่จะพลาดโอกาส จนนำไปสู่การตัดสินใจที่ผิดพลาด เหมือนกับการที่นักช็อปปิ้งออนไลน์หลายคนสั่งซื้อสินค้าในช่วงลดราคาพิเศษทันที โดยไม่ได้เปรียบเทียบราคาหรือคุณภาพกับผู้ขายรายอื่น

ในขณะที่วัฒนธรรมการทำงานของชาวญี่ปุ่น มีแนวคิดที่เรียกว่า “Ma” หมายถึงช่วงเวลาว่างระหว่างการทำงาน พวกเขาเชื่อว่าช่วงเวลาแห่งความว่างเปล่านี้มีความสำคัญไม่แพ้ช่วงเวลาแห่งการทำงาน เพราะเป็นโอกาสที่จิตใจและร่างกายได้เติมพลังและสร้างสรรค์สิ่งใหม่ๆ เช่นเดียวกับศิลปินที่ต้องถอยห่างจากผลงานเพื่อมองเห็นภาพรวมที่ชัดเจนขึ้น

สุภาษิตเยอรมัน “Eile mit Weile” ที่แปลว่า “ความเร่งรีบนำมาซึ่งความสูญเปล่า” สะท้อนภูมิปัญญาที่สั่งสมมายาวนาน ไม่ได้หมายความว่าให้ละเลยงานเร่งด่วน แต่เตือนสติให้จัดการกับแรงกดดันด้านเวลาอย่างชาญฉลาด เหมือนนักดนตรีที่ต้องรู้จักจังหวะจะโคนในการบรรเลงเพลง บางช่วงต้องเร่งเร็ว บางช่วงต้องผ่อนช้า แต่ทุกจังหวะล้วนมีความหมายและความสำคัญ

ในโลกที่หมุนเร็วขึ้นทุกวัน การฝึกฝนทักษะการจัดการเวลาและความเร่งด่วนจึงกลายเป็นศิลปะที่สำคัญ เหมือนนักเต้นบัลเล่ต์ที่ต้องฝึกฝนการทรงตัวและการควบคุมจังหวะการเคลื่อนไหว เราต้องเรียนรู้ที่จะอ่านและตีความสัญญาณของเวลาให้ถูกต้อง

การตระหนักรู้ถึงกลไกทางจิตวิทยาที่แฝงอยู่ในแรงกดดันด้านเวลา จะช่วยให้เราเท่าทันกลยุทธ์การหลอกลวงและการตลาดที่พยายามเร่งเร้าการตัดสินใจ เหมือนนักสืบที่ต้องมองทะลุกลอุบายของอาชญากร เราต้องฝึกสังเกตและวิเคราะห์รูปแบบการสร้างแรงกดดันที่ไม่จำเป็น

Zhuanghua แนะนำว่าเมื่อเผชิญกับสถานการณ์เร่งด่วน ให้ถามตัวเองว่าอะไรจะเกิดขึ้นหากเราถอยออกมาจากความเร่งรีบ เลื่อนเส้นตายออกไปสักเล็กน้อย หรือชะลอจังหวะลงเพื่อความชัวร์ ซึ่งคำตอบมักไม่ใช่หายนะอย่างที่หลายคนคิด

ท้ายที่สุด มนุษย์ต่างหากที่ควรเป็นผู้กำหนดเวลา ไม่ใช่ปล่อยให้เวลามาเป็นตัวกำหนดชีวิตของเรา Zhuanghua แนะนำให้รักษาสมดุลระหว่างความเร่งด่วนกับการคิดไตร่ตรองอย่างรอบคอบ เหมือนกัปตันเรือที่ต้องรู้จักอ่านสัญญาณของคลื่นลมและปรับทิศทางให้เหมาะสม เพราะนั่นคือหนทางสู่การตัดสินใจที่ชาญฉลาดและการใช้ชีวิตได้อย่างปลอดภัยในยุคดิจิทัล

References :
How scammers rush you into poor choices | Zhuanghua Shi | TEDxTUM
https://youtu.be/vPHQ8rGNLgw?si=pTfa406svwxtU9Ep

• Facebook
• Twitter
• Line