ย้อนกลับไปปี 2016 มี startup หนึ่งชื่อ Builder AI ที่มีแนวคิดโครตเทพ พวกเขาคุยโวว่าจะทำให้การสร้างแอปง่ายเหมือนสั่งพิซซ่า
Sachin Dev Duggal ผู้ก่อตั้งบริษัทนี้ที่ลอนดอน มีความฝันที่ล้ำมาก ๆ เขาอยากทำ “democratize app development” หรือทำให้ใครๆ ก็สร้างแอปได้
ลองจินตนาการว่า ถ้าเราอยากได้แอปขายของออนไลน์ แค่บอก AI ชื่อ Natasha ว่าต้องการอะไร มันก็จะ brainstorm features ให้ วางแผนให้ เขียนโค้ดให้ ทำทุกอย่างให้หมด
ในช่วงโควิด-19 ที่ทุกคนหันมาใช้เทคโนโลยีมากขึ้น Builder AI พุ่งทะยานขึ้นสู่จุดสูงสุด พวกเขาโหมทำการตลาด โดยให้ YouTubers หลายคนโปรโมทให้
เงินลงทุนไหลเข้ามาทั้งจาก Microsoft, Qatar Investment Authority, SoftBank ทุกคนอยากมีส่วนร่วมกับแพลตฟอร์มแห่งนี้
บริษัทได้รับเงินลงทุนรวม 450 ล้านดอลลาร์ มูลค่าบริษัทพุ่งกระฉูดไป 1.3 พันล้านดอลลาร์ กลายเป็น unicorn ที่โด่งดังไปทั่วโลก
แต่ความฝันที่สวยงามนี้ กำลังจะกลายเป็นฝันร้ายที่ไม่มีใครคาดคิด…
ปัญหาเริ่มต้นในปี 2019 เมื่อ Wall Street Journal เริ่มขุดคุ้ยความจริง สิ่งที่พวกเขาพบทำให้ทุกคนอ้าปากค้าง Builder AI อ้างว่าใช้ AI ทำงาน แต่ความจริงแล้วมีโปรแกรมเมอร์มนุษย์ในอินเดียและยูเครนซ่อนอยู่เบื้องหลัง พวกเขาแสดงละครมาตลอด
นี่คือ “AI washing” ที่ชาวเทคเรียกกัน เหมือนร้านอาหารอ้างว่าใช้หุ่นยนต์ทำกับข้าว แต่จริงๆ มีเชฟซ่อนอยู่ในครัว
หลายคนคิดว่าเป็นแค่ข่าวลือ แต่ความจริงที่โหดกว่านั้นกำลังจะเปิดออกมา ปลายปี 2024 ถึงต้นปี 2025 เป็นช่วงเวลาที่ Builder AI เริ่มล้ำเส้นอย่างชัดเจน
พวกเขาประกาศรายได้ปี 2024 ที่ 220 ล้านดอลลาร์ แต่รายได้จริงมีแค่ 55 ล้านดอลลาร์ เป็นการโกหกที่ปั้นตัวเลขเกินจริงไปถึง 300%
ลองนึกภาพดู ถ้าเพื่อนบอกว่าเขาได้เงินเดือนเดือนละ 200,000 บาท แต่จริงๆ แล้วได้แค่ 50,000 บาท คุณรู้สึกยังไง ซึ่งเหล่านักลงทุนรู้สึกแบบนั้นแหละ แต่ที่น่าเศร้ากว่านั้นคือ Microsoft และ Qatar ยังแทบไม่รู้ตัวเลยด้วยซ้ำ
Viola Credit เจ้าหนี้หลักเริ่มสงสัยในตัวเลขที่ดูเว่อร์เกินจริง เดือนตุลาคม 2024 Builder AI กู้เงิน 50 ล้านดอลลาร์จากพวกเขา
แต่เมื่อความจริงเปิดออกมา Viola Credit โกรธจัด พวกเขายึดเงินจากบัญชี Builder AI ทันที 37 ล้านดอลลาร์ หายไปในพริบตา บริษัทเหลือเงินเพียง 5 ล้านดอลลาร์ที่ติดอยู่ในอินเดีย
CEO คนใหม่ Manpreet Ratia ที่เข้ามาแทน Sachin Dev Duggal เล่าภายหลังว่าเขาต้องบริหารบริษัทด้วยเงิน “ศูนย์ดอลลาร์”
สถานการณ์ยิ่งเลวร้ายเมื่อพบว่า Builder AI มีหนี้มากมาย Amazon Web Services 85 ล้านดอลลาร์ Microsoft อีก 30 ล้านดอลลาร์
ไม่พอเท่านั้น อัยการสหรัฐยังเรียกให้ส่งเอกสารทางการเงินมาตรวจสอบ เป็นสัญญาณว่าปัญหาใหญ่กำลังมา พนักงานกว่า 1,000 คนเริ่มหนาว ๆ ร้อน ๆ บรรยากาศในออฟฟิศเริ่มแปรเปลี่ยนเป็นความกังวล
วันที่ 20 พฤษภาคม 2025 เป็นวันที่ชีวิตของพนักงาน Builder AI เปลี่ยนไปตลอดกาล Manpreet Ratia เรียกประชุมทั้งบริษัท เขาต้องแจ้งข่าวที่ไม่มีใครอยากได้ยิน Builder AI กำลังจะล้มละลาย
พนักงานคนหนึ่งให้สัมภาษณ์ด้วยความระทมทุกข์ “ยากที่จะเชื่อว่าบริษัทที่มีคนงานกว่า 1,000 คน จะกลายเป็นศูนย์ในคืนเดียว” “เมื่อวานเริ่มเป็นวันธรรมดา แต่พอจบวัน ชีวิตเราเปลี่ยนไปหมด ทุกอย่างหายไปในพริบตา”
เว็บไซต์ปิดลง ระบบทั้งหมดดับสนิท พนักงานต้องเก็บของส่วนตัวกลับบ้าน หลายคนไม่ได้รับเงินเดือนเดือนสุดท้าย ความฝันในการทำงานที่ดูเจ๋งกลายเป็นฝันร้ายแทบจะทันที
เรื่องราวของ Builde AI ไม่ใช่แค่ข่าวธุรกิจธรรมดา มันเป็นสัญญาณเตือนที่สำคัญ เพราะนี่อาจเป็นจุดเริ่มต้นของ AI Bubble ที่กำลังจะแตก เหมือน dot-com bubble ปี 2000 ที่ทำลายบริษัทเทคโนโลยีหลายร้อยแห่ง
AI washing คือการเอา AI มาประดับประดาเพื่อหลอกนักลงทุน มันเป็นเทรนด์ใหม่ที่น่าสะพรึงกลัว เหมือนยุค dot-com ที่ทุกบริษัทเพิ่ม “.com” ท้ายชื่อ ตอนนี้ทุกคนเอา “AI” มาติดป้าย
บริษัทไหนอ้างว่าใช้ AI แต่ไม่อธิบายว่าทำงานยังไง อาจจะกลายเป็น AI washing นักลงทุน venture capital ได้อัดฉีดเงินประมาณ 200 พันล้านดอลลาร์ในสตาร์ทอัป AI ในช่วงสองปีที่ผ่านมา
ในปัจจุบันด้วยอัตราดอกเบี้ยที่สูงขึ้น เงินทุน VC ลดฮวบ 15% ในไตรมาสแรกปี 2025 สตาร์ทอัปที่ไม่มีโมเดลธุรกิจแท้จริงยากที่จะอยู่รอดต่อไปได้
Builder.AI เริ่มต้นด้วยความฝันสวยงาม แต่จบด้วยฝันร้ายที่สั่นคลอนวงการ จากยูนิคอร์นมูลค่าหมื่นล้าน กลายเป็นบทเรียนแพงที่สุดในประวัติศาสตร์ AI
ความล้มเหลวของสตาร์ทอัปเพิ่มขึ้น 60% โดยมี 254 บริษัทที่ได้รับการสนับสนุนจาก venture capital ล้มละลายในไตรมาสแรกของปี 2024 เพียงอย่างเดียว
มีบริษัทขนาดใหญ่อื่นๆ ที่ล้มเหลวไปแล้ว เช่น Character AI ที่ระดมทุนได้ 150 ล้าน, Adept ที่ได้ 415 ล้าน, และ Inflection ที่ได้ 1.525 พันล้านดอลลาร์ แต่สุดท้ายก็ต้องขายตัวเองให้บริษัทใหญ่ด้วยราคาที่ไม่คุ้มกับเงินลงทุน
ถึงแม้จะมี AI bubble แต่มันไม่ได้หมายความว่า AI ไม่มีอนาคต เหมือนกับ dot-com bubble ที่ทำลายบริษัทอินเทอร์เน็ตหลายร้อยแห่ง แต่ก็เปิดทางให้กับ Google, Amazon และ Facebook เติบโตขึ้นมา
บริษัทที่มีผลิตภัณฑ์จริง รายได้จริง และเทคโนโลยีจริงจะอยู่รอด ส่วนที่เหลือจะไปลงเอยเหมือน Builder AI กลายเป็นเรื่องเล่าเตือนใจ ที่จดจำได้แค่ว่าพวกเขาเคยคุยโวอะไรไว้ และล้มเหลวอย่างไร
เรื่องราวของ Builder AI เป็นการเตือนใจที่ดีว่าในโลกของเทคโนโลยี ไม่ใช่ทุกสิ่งที่เป็นทองคำ และไม่ใช่ทุกคำคุยโวที่มันจะเป็นจริงนั่นเองครับผม
References: [bloomberg, techstartups, theregister, tech.eu, sifted]
