การพัฒนาตนเองเป็นเส้นทางที่ท้าทายและมีความซับซ้อนเป็นอย่างมาก ทุกคนต่างมีเส้นทางเดินในการพัฒนาตนเองที่แตกต่างกันไป และมันไม่มีสูตรสำเร็จตามหนังสือที่มันตายตัวสำหรับทุกคน

Suzanne Eder ผู้เชี่ยวชาญด้านการพัฒนาตนเองได้แบ่งปันมุมมองที่น่าสนใจผ่านเวที Ted Talks ในหัวข้อ The Dark Side of Self Improvement

เธอเริ่มต้นด้วยการทำความเข้าใจว่าทุกคนล้วนเคยพยายามพัฒนาตนเองในด้านใดด้านหนึ่ง แต่หลายครั้งกระบวนการนั้นกลับสร้างความอึดอัด ยากลำบาก และใช้เวลานานเกินคาด จนบางครั้งผลลัพธ์ที่ได้อาจไม่เป็นไปตามที่หวัง

สิ่งที่น่าสนใจคือ เมื่อเราเริ่มต้นการพัฒนาตนเอง เรามักถูกดึงดูดเข้าสู่สิ่งที่ Eder เรียกว่า “ด้านมืดของการพัฒนาตนเอง” ซึ่งเกิดจากความเชื่อลึกๆ ในใจว่ามีบางสิ่งผิดปกติในตัวเราที่ต้องได้รับการแก้ไข แม้เราอาจไม่ได้ตระหนักถึงความเชื่อนี้อย่างชัดเจน แต่มันส่งผลกระทบต่อวิธีที่เรามองตัวเอง

เราจะพบกับประสบการณ์ที่ทำให้เราปฏิเสธตัวเอง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสองด้าน ด้านแรกคือสติปัญญาที่หดหาย เพราะในเมื่อเราเชื่อว่ามีบางสิ่งผิดปกติในตัวเรา เรามักจะมองหาคำตอบจากภายนอก ทิ้งสัญชาตญาณและความต้องการที่แท้จริงของตัวเองไป แล้วหันไปพึ่งพาคำแนะนำของเหล่าโค้ช กูรูต่าง ๆ

ด้านที่สองคือเมื่อเราคิดว่าต้องแก้ไขบางสิ่งในตัวเอง การพัฒนาก็กลายเป็นเพียงการไล่ตามเป้าหมายปลายทาง ทำให้เราละเลยความพึงพอใจในสิ่งที่เป็นอยู่

เรื่องราวของ Darla ลูกค้าคนหนึ่งของ Eder สะท้อนให้เห็นถึงการติดกับดักด้านมืดนี้ได้อย่างชัดเจน Darla รู้สึกไม่มีความสุขกับงานและหงุดหงิดที่ตัวเองติดแหง็กอยู่กับที่ เธอคิดว่าการได้งานใหม่ในบริษัทที่มีเป้าหมายตรงกับความต้องการของเธอจะทำให้ชีวิตสมบูรณ์แบบขึ้น

หลังจากนั้นเธอจึงทุ่มเทกับการหางานใหม่ตามวิธีทั่วไปที่คนส่วนใหญ่แนะนำ ไม่ว่าจะเป็นการอัพเดตเรซูเม่ สมัครงานผ่านเว็บไซต์ ติดต่อเครือข่ายเก่า ๆ และเข้าร่วมงานเน็ตเวิร์คกิ้ง

แม้ Darla จะเป็นคนเก็บตัวและไม่ชอบงานเน็ตเวิร์คกิ้งเลย แต่เธอก็ฝืนทำต่อไปเพราะต้องการบรรลุเป้าหมายที่วางไว้ กระทั่งเธอรู้สึกฝืนใจจนเหนื่อล้าจนต้องขอความช่วยเหลือจาก Eder และตัดสินใจร่วมกันว่าให้หยุดการหางานไว้ก่อน

ในช่วงเวลาแห่งการค้นพบตัวเอง Darla ได้พบความจริงสำคัญหลายประการ เธอตระหนักว่าสิ่งที่เธอต้องการอย่างแท้จริงคือการได้ดูแลพ่อแม่ในช่วงบั้นปลายชีวิต เธอจึงคิดได้ว่าตนเองชื่นชอบงานด้านการฝึกอบรมและพัฒนา และที่สำคัญที่สุดคือการตระหนักว่าเธอเข้มงวดกับตัวเองมากเกินไป

Eder จึงได้แบ่งปันแนวคิดสำคัญว่า “การตัดสินตัวเองจะไม่มีวันพาคุณไปถึงที่ที่คุณต้องการไป”

จากนั้นการเปลี่ยนแปลงเริ่มต้นขึ้นเมื่อ Darla หันมาให้ความสำคัญกับการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับตัวเองก่อนเลย เธอเรียนรู้ที่จะรับฟัง เคารพ และไว้วางใจตัวเองมากขึ้น และตระหนักว่าการพยายามตัดสินตัวเองตลอดเวลานั้นเป็นนิสัยที่แย่ เธอเริ่มรับรู้ถึงสิ่งที่เหมาะสมกับตัวเอง แทนที่จะบังคับตัวเองให้ทำตามสูตรสำเร็จของกูรูด้านการพัฒนาตนเองชั้นนำ

ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นนั้นน่าประทับใจ เพราะ Darla ได้ใช้เวลากับพ่อแม่มากยิ่งขึ้น และเธอก็ได้ค้นพบความสุขในการเขียนเล่าประสบการณ์ของตัวเอง จนถึงขั้นวางแผนที่จะเขียนหนังสือเลยทีเดียว

นอกจากนี้ การที่เธอมีสติมากขึ้นทำให้เธอมองเห็นโอกาสในการทำงานฝึกอบรมและพัฒนาในองค์กรที่อยู่ปัจจุบัน ซึ่งกลายเป็นงานที่เธอรักในท้ายที่สุด

บทเรียนสำคัญจากเรื่องราวของ Darla คือการตระหนักว่าไม่มีสิ่งใดในตัวเธอที่ต้องแก้ไขเลย เธอแค่ต้องกลับมาตั้งสติ เพราะในความมืดเธอเคยคิดว่างานใหม่จะแก้ไขทุกอย่างได้ และพยายามทำตามวิธีที่คนอื่นบอก

แต่เมื่อได้พบกับแสงสว่างที่แท้จริง เธอค้นพบพรสวรรค์ในตัวเอง ความต้องการที่แท้จริงที่ต้องการที่จะดูแลพ่อแม่ในช่วงบั้นปลายชีวิตเท่านั้นเลย การเรียนรู้ที่สำคัญที่สุดของ Darla คือการตระหนักว่าเธอสามารถควบคุมชีวิตตัวเองได้

Eder แนะนำว่า เมื่อใดที่เรารู้สึกว่าต้องพัฒนาตัวเอง แทนที่จะถามว่า “ฉันต้องแก้ไขอะไร?” ให้เปลี่ยนเป็นคำถามที่สร้างสรรค์มากขึ้น เช่น “ฉันต้องการสร้างอะไร?” “ฉันต้องการประสบพบเจอกับอะไร?” หรือ “ฉันต้องการเติบโตอย่างไร?” การมุ่งเน้นที่การเติบโตมากกว่าเป้าหมายจะช่วยให้เรารู้สึกเติมเต็มในทุกก้าวย่างของชีวิต

การเดินทางสู่การพัฒนาตนเองนั้นเปรียบเสมือนการเติบโตของต้นไม้ ที่ต้องการทั้งแสงแดด น้ำ และเวลาที่เหมาะสม การเร่งการเติบโตหรือพยายามดัดแปลงให้เป็นไปตามรูปแบบที่ผู้อื่นกำหนด อาจทำให้ต้นไม้นั้นอ่อนแอหรือเติบโตอย่างไม่สมดุล เช่นเดียวกับการพัฒนาตนเอง เราต้องให้เวลากับตัวเองในการเติบโตตามจังหวะที่เหมาะสม

ขณะที่ก้าวเดินไปบนเส้นทางแห่งการพัฒนา สิ่งสำคัญคือการไว้วางใจความรู้สึกภายในของตัวเองว่าอะไรถูกต้องและอะไรไม่ใช่ การรับฟังเสียงจากภายในที่บอกถึงสิ่งที่เราต้องการอย่างแท้จริง เช่นเดียวกับที่ Darla ได้ค้นพบ เพราะการเรียนรู้ที่จะรักตัวเองนั้น คือกุญแจสำคัญสู่ความสำเร็จที่แท้จริง

ท้ายที่สุดแล้ว การพัฒนาตนเองที่แท้จริงไม่ใช่การพยายามเปลี่ยนแปลงตัวเองให้เป็นคนละคน แต่เป็นการเดินทางกลับสู่ตัวตนที่แท้จริงของเรา การยอมรับว่าเรามีทุกสิ่งที่จำเป็นในการประสบความสำเร็จอยู่แล้ว เพราะสุดท้ายตัวเราเองนั่นแหละคือสิ่งที่จำเป็นที่สุด

References :
The Dark Side of Self Improvement | Suzanne Eder | TEDxWilmington
https://youtu.be/wljRiAofFJ8?si=bFsrXZeDVDmAAuI3