ผู้คนหลายพันคนรวมตัวกันที่ Warner Theatre ในกรุงวอชิงตัน ดี.ซี. เมื่อวันที่ 23 พฤษภาคมที่ผ่านมา เพื่อร่วมงานพิเศษที่อุทิศให้กับ Diia แพลตฟอร์มรัฐบาลอิเล็กทรอนิกส์ที่ได้รับรางวัลของยูเครน

“ชาวยูเครนไม่เพียงแต่ต้องต่อสู้กับสงครามเพียงเท่านั้น ตลอดสี่ปีที่ผ่านมา พวกเขาได้สร้างอนาคตของประชาธิปไตย” Samantha Power ผู้บริหารของ USAID (องค์การเพื่อการพัฒนาระหว่างประเทศแห่งสหรัฐอเมริกา) กล่าวในงานประกาศรางวัล

เมื่อ 3 ปีที่แล้ว กระทรวงดิจิทัลของยูเครนที่นำโดย Mykhailo Fedorov ได้เปิดตัวแอปเพื่อให้ประชาชนสามารถเข้าถึงบริการของภาคเอกชนและรัฐบาลได้ผ่านมือถือ

ต้องบอกว่าเป็นเคสการปฏิวัติทางดิจิทัลของรัฐบาลยูเครนที่น่าสนใจมาก ๆ ด้วยแพลตฟอร์ม Diia ทำให้ประชาชนชาวยูเครนสามารถเข้าถึงบริการรัฐในรูปแบบดิจิทัลที่พลเมืองสหรัฐฯ ทำได้เพียงแค่ฝันถึงได้

ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการข้ามพรมแดน การขอใบอนุญาตก่อสร้าง และการเริ่มต้นธุรกิจใหม่ แพลตฟอร์มดังกล่าวยังลดโอกาสในการเกิดการทุจริตคอร์รัปชั่นด้วยการขจัดระบบราชการที่ซ้ำซ้อน ที่ต้องมีการจ่ายส่วย ยัดเงินใต้โต๊ะให้กับเจ้าหน้าที่รัฐ และยังช่วยให้รัฐบาลยูเครนตอบสนองต่อวิกฤติต่าง ๆ เช่น การระบาดใหญ่ของโควิดและการรุกรานของรัสเซีย

“มรดกของสหภาพโซเวียตคือการคอรัปชั่น ถ้าคุณต้องการขอใบอนุญาตก่อสร้างหรือเปลี่ยนทะเบียนรถ คุณต้องจ่ายเงินให้เจ้าหน้าที่ แต่ Diia กำจัดสิ่งนั้นออกไป” Fedorov กล่าว

“เราทำตัวเหมือนสตาร์ทอัพมากกว่า ไม่ใช่บริษัทภาครัฐ” Federov กล่าวโดยสนับสนุนวัฒนธรรมการจัดการที่คล่องตัว ซึ่งนำโดยนักพัฒนาเพียง 25 คนเท่านั้น

“เรามองไปที่ Uber, Airbnb, Booking.com, ธนาคารบนมือถือ คุณสามารถพูดคุยเกี่ยวกับการศึกษาด้านดิจิทัล แต่ต้องดูว่าผู้สูงอายุคุ้นเคยกับเทคโนโลยีอย่างไร พวกเขาอาจบอกว่าไม่ต้องการทำธุรกรรมกับธนาคารทางออนไลน์ แต่พวกเขาใช้ WhatsApp เพื่อส่งโปสการ์ดตลกๆ ให้ลูกหลานได้อย่างรวดเร็ว” เขากล่าว

ตั้งแต่เดือน กุมภาพันธ์ 2022 แพลตฟอร์ม Diia มีส่วนสำคัญอย่างยิ่งในการตอบสนองของยูเครนต่อการรุกรานอย่างเต็มรูปแบบของรัสเซีย

ในวันแรกของการโจมตี แพลตฟอร์มดังกล่าวทำให้สามารถจัดเตรียมเอกสารการอพยพพร้อมกับความสามารถในการรายงานความเสียหายต่อทรัพย์สิน

มีการพัฒนาฟีเจอร์ต่าง ๆ อย่างต่อเนื่อง เช่น ฟังก์ชั่น e-enemy ช่วยให้ผู้อาศัยในยูเครนสามารถรายงานตำแหน่งและการเคลื่อนไหวของกองทัพรัสเซียได้

ฟังก์ชั่นวิทยุและโทรทัศน์ช่วยแจ้งให้ผู้ที่ถูกตัดขาดจากโครงสร้างพื้นฐานของสื่อดั้งเดิม (วิทยุ/โทรทัศน์) หรือในพื้นที่ที่โครงสร้างพื้นฐานการออกอากาศได้รับความเสียหายหรือถูกทำลายสามารถรับรู้ข้อมูลจากภาครัฐได้

ต้นแบบ GovTech

ปัจจุบันต้องบอกว่า Diia พัฒนาไปไกลยิ่งกว่าแนวคิดของ e-government ที่มีการใช้งานในหลายประเทศ

Diia นำเสนอหนังสือเดินทางดิจิทัลเล่มแรกของโลก และ สามารถเข้าถึงเอกสารดิจิทัลอื่น ๆ อีก 14 ฉบับ พร้อมบริการสาธารณะ 25 รายการ

แอปนี้ได้รับการติดตั้งบนโทรศัพท์มือถือของชาวยูเครนประมาณ 70% และพลเมือง 19 ล้านคน หรือ ประมาณครึ่งหนึ่งของประชากรทั้งหมด เข้าถึงบริการต่าง ๆ ของรัฐและเอกชนได้กว่า 100 รายการ

นอกจากฟังก์ชั่นที่มุ่งเน้นไปยังกลุ่มประชากรทั่วไปแล้ว ระบบยังรวบรวมข้อมูลสำหรับสำนักงานสถิติแห่งชาติและทำหน้าที่เป็นแพลตฟอร์มดิจิทัลสำหรับเจ้าหน้าที่

Diia ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางว่าเป็นแพลตฟอร์มรัฐบาลอิเล็กทรอนิกส์ยุคหน้าแห่งแรกของโลก และได้รับการยกย่องจากการนำสิ่งที่หลายคนมองว่าเป็นรูปแบบการบริการของรัฐบาลที่มีลักษณะแบบ human-centric มากยิ่งขึ้น

เรียกได้ว่าเป็นการพลิกวิกฤติให้เป็นโอกาสอย่างแท้จริงของรัฐบาลยูเครน เนื่องจากโครงสร้างพื้นฐานทางด้านดิจิทัลที่เพิ่มขึ้นในปัจจุบัน

แต่เดิมนั้นรัฐบาลพบว่ามีระบบที่แยกจากกันจำนวนมาก โดยแต่ละระบบจะอิงตามฐานข้อมูลของตนเอง ทำให้ผู้คนประสบปัญหาจากระบบราชการ และจำเป็นต้องติดต่อประสานงานกับองค์กรทางราชการต่าง ๆ ซ้ำ ๆ และบางครั้งต้องยัดเงินใต้โต๊ะเพื่อให้กระบวนการต่างๆ รวดเร็วขึ้น

โครงการริเริ่มรัฐบาลอิเล็กทรอนิกส์ส่วนใหญ่มักจะมีปัญหาเดียวกันทั่วโลก เช่น ความเหลื่อมล้ำทางด้านเทคนิคของระบบรัฐ ความปลอดภัยของข้อมูลและระบบป้องกันข้อมูลที่ยังไม่มีประสิทธิภาพเพียงพอ

การประสานงานที่ไร้ประสิทธิภาพของระบบราชการต่าง ๆ ทำให้ยูเครนเป็นประเทศแรก ๆ ที่บุกเบิกแนวทางแก้ไขปัญหาที่มีลักษณะแบบ human-centric มากขึ้นสำหรับปัญหาทั่วไปเหล่านี้

ต้องบอกว่าหนึ่งในความท้าทายหลักบนเส้นทางสู่การสร้างรัฐบาลอิเล็กทรอนิกส์ที่ยั่งยืนคือ การผสานรวมระหว่างความเป็นมิตรต่อผู้ใช้เข้ากับความปลอดภัยทางไซเบอร์ในระดับสูง

หากมองถึงดัชนีที่เกี่ยวข้อง เช่น ดัชนีบริการออนไลน์และดัชนีความปลอดภัยทางไซเบอร์พื้นฐาน มีเพียงไม่กี่ประเทศในยุโรปเท่านั้นที่สามารถบรรลุความสมดุลที่เหมาะสมได้ เช่น เอสโตเนีย เดนมาร์ก ฝรั่งเศส สเปน และลิทัวเนีย นอกเหนือจากยุโรปแล้ว ปัจจุบันมีเพียงสิงคโปร์และมาเลเซียเท่านั้นที่เป็นไปได้

ยูเครนเองมีสถิติที่แข็งแกร่งในด้านความปลอดภัย นับตั้งแต่การรุกรานของรัสเซียเริ่มขึ้น ระบบ Diia ถูกโจมตีซ้ำแล้วซ้ำเล่าโดยกองกำลังไซเบอร์รัสเซีย และพวกเขาสามารถต้านทานการโจมตีเหล่านี้ได้สำเร็จ

มันเป็นข้อบ่งชี้ว่าแพลตฟอร์มของยูเครนมีระบบความปลอดภัยทางไซเบอร์ที่มีความพร้อมสูงรวมถึงโครงสร้างพื้นฐานทางด้านดิจิทัลที่แข็งแกร่งและปลอดภัย

ความสำเร็จของอุตสาหกรรมไอทีของยูครนในช่วงทศวรรษที่ผ่านมาได้เปลี่ยนมุมมองที่ต่างชาติมองมายังยูเครนใหม่ ซึ่งแทนที่จะถูกมองว่าเป็นผู้ส่งออกโลหะและผลิตภัณฑ์ทางการเกษตรเป็นหลัก ปัจจุบันยูเครนถูกมองว่าเป็นผู้ให้บริการโซลูชั่นทางด้านเทคโนโลยีที่เชื่อถือได้มากขึ้นเรื่อย ๆ

ขณะนี้กระทรวงการเปลี่ยนแปลงทางดิจิทัลกำลังทำงานเพื่อทำให้ Diia เป็นแบบอย่างระดับโลกสำหรับ GovTech

ซึ่งจากข้อมูลของ Samantha Power หน่วยงานของยูเครนสนใจที่จะแบ่งปันประสบการณ์กับชุมชนระหว่างประเทศเพื่อให้ผู้อื่นสามารถสร้างโครงสร้างพื้นฐานดิจิทัลสำหรับพลเมืองของตนบนหลักการเดียวกัน

โอกาสของประเทศอื่น ๆ (รวมถึงประเทศไทย)

USAID ได้ประกาศโครงการพิเศษเพื่อสนับสนุนประเทศที่ได้รับแรงบันดาลใจจาก Diia เพื่อช่วยในการพัฒนาระบบรัฐบาลอิเล็กทรอนิกส์ของตนเอง

โครงการริเริ่มดังกล่าวนี้จะเปิดตัวครั้งแรกในประเทศโคลอมเบีย โคโซโว และแซมเบีย ระบบ Diia ของยูเครนอาจใช้เป็นแบบอย่างทั่วโลกสำหรับการเปลี่ยนผ่านครั้งสำคัญในอนาคตอันใกล้นี้

มันเป็นสิ่งที่น่าสนใจมาก ๆ สำหรับประเทศไทยเราเอง ที่จะเข้าร่วมขบวนการเปลี่ยนแปลง โดยดูโมเดลที่ประสบความสำเร็จจากยูเครนมาแล้ว

เพราะรัฐบาลที่เข้าร่วมโครงการดังกล่าวนี้จะสามารถลดการทุจริตที่เชื่อมโยงกับอุปสรรคของระบบราชการได้อย่างมาก ตัวอย่างระบบส่วยที่เป็นข่าวดังในประเทศไทยขณะนี้มันเป็นสิ่งที่ชัดเจนมาก ๆ ว่าประเทศเรายังมีปัญหานี้ซึมลึกอยู่ในโครงสร้างของประเทศ และเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาประเทศมาก ๆ และ GovTech ก็เป็นอีกวิธีแก้ไขหนึ่งที่น่าสนใจที่มีเคสของยูเครนที่ประสบความสำเร็จมาแล้วเป็นตัวอย่างให้เราได้เห็นนั่นเองครับผม

References :
https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/ukraines-diia-platform-sets-the-global-gold-standard-for-e-government/
https://www.theguardian.com/world/2023/may/26/meet-diia-the-ukrainian-app-used-to-do-taxes-and-report-russian-soldiers
https://www.ft.com/content/2c73dfbc-a25f-420b-bf2b-41fbb17e5ddb
https://www.kyivpost.com/post/7769
https://www.ukrweekly.com/uwwp/zelenskyy-administration-launches-state-in-a-smartphone-app/